![Direct naar Genilu [interim] Gezelschap](../../beeld/button-directnaar-genilu-interim-gezelschap.jpg)
De burgemeester na herindeling
NGB-workshop op 21 januari 2002
In de splinternieuwe workshop 'de burgemeester na herindeling: binder of buitelaar' staat de positie van de burgemeester in het bestuurlijk en politiek krachtenveld van en na een gemeentelijke herindeling centraal. De gemeentelijke herindeling heeft zowel professionele als persoonlijke gevolgen. Hoe ga je daar als burgermeester mee om?
Workshop
Na het passeren van de fatale datum van een gemeentelijke herindeling wordt vaak gedacht dat het meeste werk eindelijk achter de rug is. Niets is minder waar. De echte integratie van de samenvoegende gemeenten moet dan nog gebeuren. Op 21 januari jl. werd binnen het NGB-professionaliseringstraject 2002-2003 een workshop gehouden over de (persoonlijke) gevolgen van de gemeentelijke herindeling en de periode daarna.
De divers samengestelde groep van deelnemende burgemeesters in de workshop leidde tot een eclectische dag. Burgemeesters die een herindeling hadden meegemaakt, burgemeesters in een gemeente die op het punt stonden te worden heringedeeld en burgemeesters die niet worden geconfronteerd met een herindeling in hun gemeente. De sfeer was ongedwongen en amicaal. De openhartige discussies betroffen een verscheidenheid aan thema's rondom persoonlijke ervaringen en dilemma's bij (mogelijke) herindelingen.
Over het algemeen beschouwen burgemeesters de periode van een herindeling als een onzekere tijd. Zowel voor zichzelf als voor hun gemeenten. Onzekerheden bestaan zowel op het gebied van de organisatorische invulling van de herindeling alsmede hun eigen positie, gelijkwaardigheid van gemeenten, de bestuurlijke verhoudingen, de uitstraling van de (nieuwe) gemeente, gevolgen voor lokale tradities et cetera. De laatste categorie vragen raken de vele onzekerheden die leven bij burgemeesters en roepen de meeste reacties op.
Herindeling in de praktijk
De dag begon met een inleiding en discussie over het proces van gemeentelijke herindeling. De gemeentelijke herindeling is vaak ongevraagd en veelal een ongewild en ingewikkeld veranderingsproces. Hoe ga je als burgemeester om met een naderende herindeling? Een gemeentelijk herindelingsproces is het moeilijkst wanneer de fusiepartners niet gelijkwaardig zijn en de samenvoeging niet geheel vrijwillig is.
Gezamenlijk hebben de deelnemende burgemeesters de casus over herindelings-perikelen in de (fictieve) gemeenten Lumster en Vlastrop doorgewerkt. De casus handelt over twee buurtgemeenten, een agrarisch georiënteerde gemeente respectievelijk rijke toeristische gemeente in een bosrijke omgeving met schitterende dorpskern. De burgemeesters van beide plaatsen hebben het initiatief genomen tot gesprekken over een mogelijke gemeentelijke herindeling. De periode van pre-fusiefase, via voorbereidingsfase en formele fusie tot en met de integratiefase wordt gevolgd. Aan de hand van vragen, instructie en discussies zijn de verschillende praktijksituaties en ontwikkelingen geanalyseerd.
De besluitvorming, het verloop van het herindelingsproces en de uiteindelijke vormgeving overstijgen partij-politieke belangen. De burgemeester heeft een belangrijke rol in het bewaken van het proces. Dat betekent niet alleen de afwikkeling van de bestaande gemeente maar ook voor de adequate vorming van de 'nieuwe' gemeente. Communicatie speelt hierin een belangrijke rol.
De positie van de burgemeester en de verhouding met andere partijen zijn van groot belang voor het welslagen van het proces. Met name de (lokale) media spelen een belangrijke rol in de beeldvorming van de burgemeester in een herindelingsproces. Niet voorbereid voor een camera of interview verschijnen kan bepalend zijn voor het verder verloop van het herindelingsproces.
Na de feitelijke herindeling begint het werk als nieuwe burgemeester eigenlijk pas echt. Na de reorganisatie zal de nieuwe organisatie zich moeten zetten. Het geformuleerde streefbeeld dat iedereen voor ogen staat moet worden geconcretiseerd. Binnen de nieuwe gemeente bestaat nog weerstand en leeft nog veel onzekerheid.
Iedereen moet bereid zijn om 'kleine' ongemakken in het begin van de nieuwe organisatie even 'weg te slikken'. De basis die is gelegd voor de integratie van de verschillende bestuursculturen van de betrokken gemeenten moeten worden bestendigd en uitgebouwd. Dit vraagt van de burgemeester creativiteit en betrokkenheid. Hij of zij is de bruggenbouwer, de integrerende factor in het proces na de herindeling.
Persoonlijke gevolgen
De burgemeester is daarom het boegbeeld voor het veranderingsproces. Zowel voor, tijdens en na de herindeling. Hij of zij creëert de voorwaarden voor het mogelijk maken van de bestuurlijke herindeling. Voor de burgemeester betekent de herindeling vaak een persoonlijk dilemma. Tijdens de workshop is een video vertoond met de ervaringen van enkele burgemeesters. Hierover is vervolgens aan de hand van een werkopdracht en de eigen ervaringen een open discussie gevoerd. Het proces van herindeling kan feilloos verlopen terwijl hij- of zijzelf zonder werk komt te zitten. De persoonlijke gevolgen van een herindeling zijn groot. Het is onzeker wie de nieuwe burgermeester gaat worden. Wat ga je zelf doen als je niet de nieuwe burgemeester wordt? Voor sommigen betekent dat een nieuwe gemeente of een carrièrebreuk, voor anderen betekent dit het einde van een carrière.
Onderlinge persoonlijke doelstellingen botsen: hoe kom ik zonder kleerscheuren door het proces, is voldoende tijd beschikbaar, hoe zorg ik voor voldoende tijd, hoe krijg ik greep op de complexiteit van een herindeling, hoe behartig ik alle, vaak tegenstrijdige, belangen? Het betreft laveren tussen bescheidenheid en persoonlijkheid.
Ondanks de persoonlijke doelen en beslommeringen staan de collectieve belangen voorop. Zij vormen het bestaansrecht van de burgemeester. Enerzijds kent de herindeling veel hoofdbrekens, onzekerheden, twijfels en dergelijke. Anderzijds biedt het ook kansen. Kansen voor het vervolg van het burgemeesterschap in een nieuwe gemeente, maar ook kansen op nieuwe richtingen met nieuwe mogelijkheden.
De burgemeester speelt dus een centrale rol. Hij of zij kan het beste voor het proces kiezen en waken voor een te nauwe inhoudelijke betrokkenheid. Het bewaken van het proces en het voorkomen van fundamentele fouten zijn randvoorwaardelijk. Communicatie en bruggen bouwen zijn de kernvaardigheden in het herindelingsproces.
